Mantar, pizzadan makarnaya ve çorbaya kadar pek çok yemeğe yakışan bir besindir. Piyasada bulunan mantarlar genelde kültür mantarı olduğu için bunları her tür yemekte gönül rahatlığı ile kullanabilirsiniz. Ancak kendiniz mantar toplamayı seviyor ve topladığınız mantarları kullanmak istiyorsanız, bunların zehirli olma ihtimallerine karşı dikkatli olmanız gerekir.

Mantar toplayan herkesin zehirli mantarlar hakkında dikkatli olması gerekse de özellikle amatör toplayıcıların ayrıca dikkatli olmaları gerekir. Zehirli mantarlar, yenilebilir mantarların yanında yetişebildikleri için bunları ayırt etmek her zaman mümkün olmayabilir. Mantarların pek çoğu birbirine benzediği için yalnızca bildiğinizden emin olduğunuz mantarları tüketmeniz ve karıştırma olasılığınız olabilecek mantarları kesinlikle toplamamanız önemlidir.

Zehirli mantarları ayırt etmenizi kesin olarak sağlayacak ipuçları olmamakla birlikte zehirli mantarların genel özelliklerine ve en çok karşılaşılan zehirli mantarlardan bazılarına bu yazıda göz atabilirsiniz.

Zehirli Mantar Nasıl Anlaşılır?

Zehirli mantarların onları yüzde 100 tanımanızı sağlayacak özellikleri olmasa da bunların başlıca özelliklerine dikkat ederek bir kısmını eleyebilirsiniz. Zehirli mantarları tanımanıza yardımcı olacak noktaları yakalamak için mantarları şu şekilde inceleyebilirsiniz:

Mantarın volvasını kontrol edin

Volva, mantarın genelde toprak altında kalan ve soğana benzeyen kısmıdır. Volvası ve özellikle renkli yüzüğü bulunan mantarların genelde zehirli olduğu söylenebilir. Bu nedenle karşılaştığınız mantarı toplamadan önce taban kısmını kazıyarak volvasını ve yüzüğünü kontrol edebilirsiniz.

Lamellerin rengine bakın

Mantarın lamellerinin rengi, yenilebilir olup olmadığına dair ipucu verebilir. Zehirli mantarların lamelleri genelde beyazdır. Mantarın lamellerini kontrol etmek için mantarın şapkasının altındaki kısmı inceleyebilirsiniz. Lamellerin rengi beyazsa ve mantarın türünden emin değilseniz, mantarı tüketmemelisiniz.

Şapkanın veya gövdenin rengine dikkat edin

Kırmızı şapkalı tüm mantarlar zehirli olmasa da çoğunun zehirli olduğu söylenebilir. Amatör olarak mantar topluyorsanız ve karşılaştığınız mantarı tanımıyorsanız, şapkası veya gövdesi kırmızı olan mantarları toplamamalısınız.

Garip kokup kokmadığına bakın

Yenilebilir mantarların çoğu hoş ve topraksı bir kokuya sahiptir. Zehirli mantarların ise genelde kimyasal ya da balıksı bir kokusu vardır. Zehirli mantarları yalnızca kokusuna bakarak ayırt etmek mümkün olmasa da kötü kokan mantarlardan uzak durmanız, riski azaltmanıza yardımcı olacaktır.

Zehirli Mantarlar Hangileridir?

Hem ülkemizde hem de dünyada çok sayıda zehirli mantar bulunduğu için bunların hepsinden bahsetmek mümkün olmasa da en sık karşılaşılan zehirli mantarlara ve özelliklerine aşağıda göz atarak bunlar hakkında dikkatli olabilirsiniz.

Ölüm meleği mantarı (Amanita phalloides)

Ülkemizde ölüm meleği veya köygöçüren mantarı olarak bilinen Amanita phalloides, uzak durulması gereken zehirli mantarların başında gelmektedir. Bir adet ölüm meleği mantarı tüketmenin dahi bir yetişkinin ölümüne neden olabileceği düşünülmektedir. Ölüm meleği mantarına çeşitli ortamlarda rastlamak mümkün olsa da bu mantarı genelde geniş yaprakları ağaçların olduğu yerlerde bulmak mümkündür. Çoğu mantarın beyaz şapkasında yeşilimsi bir renk bulunsa da bu özellik, ölüm meleği mantarlarını ayırt etmede yeterli değildir.

Kuzu göbeği ebesi mantarı (Gyromitra esculenta)

Kuzu göbeği mantarı olarak bilinen Gyromitra esculenta, toksik olarak bilinen bir mantardır. Pişirilerek tüketildiğinde dahi nörolojik birtakım belirtilere ve hatta ölüme neden olabilen bu mantarı kesinlikle tüketmemek gerekir. Genelde yenilebilir Morchella mantarlarıyla karıştırılan kuzu göbeği ebesi mantarı ne çiğ ne de pişmiş olarak tüketilmemelidir.

Sinek mantarı (Amanita muscaria)

Sinek mantarı olarak bilinen Amanita muscaria, beyaz benekli kırmızı şapkası ile pek çok insanın bildiği bir mantardır. Bu mantarda bulunan toksinler vücut açısından oldukça tehlikeli olup ölümcül sonuçlara neden olabilmektedir. Nörolojik bozukluklardan komaya kadar pek çok etkisi olabilen sinek mantarı kesinlikle toplanmamalı ve tüketilmemelidir.

Panter mantarı (Amanita pantherina)

Panter mantarı olarak bilinen Amanita pantherina, ismini üzerindeki beyaz beneklerden alan bir mantardır. Bu mantar, sinek mantarındakine benzer toksinlere sahiptir. Müsimol ve ibotenik asit gibi kimyasallar içeren panter mantarı tüketilmesi halinde 2 saat içinde baş dönmesi, kas güçsüzlüğü ve uyuşukluk gibi belirtiler görülebilir. Panter mantarı bunlardan daha ağır belirtilere neden olabileceği için bu mantarı ve ona benzeyen türleri toplamamak gerekir.

Ağulu mantar (Omphalotus olearius)

Ağulu mantar olarak bilinen Omphalotus olearius, ülkemizde farklı yörelerde sarı kız veya cüce kız olarak da bilinen bir mantardır. Zehirli mantarlardan biri olan bu mantar, yenilebilir türlerle karıştırılabileceği için mantarın yumurta sarısı rengindeki yağlı görünüme sahip şapkasını iyi tanımak gerekir. Ölümcül derecede zehirli olan bu mantarın ilk belirtileri arasında mide bulantısı, karın ağrısı ve ishal gibi belirtiler vardır. Ancak ilerleyen zamanlarda çok daha ciddi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu mantarı görünümü nedeniyle yenilebilir mantarlarla karıştırmak mümkün olduğundan ağulu mantar ve ona benzeyen türler toplanmamalıdır.

Zehirli Mantar Öldürür mü?

Zehirli mantarların hepsi ölümcül olmasa da mantarda bulunan toksinin türüne bağlı olarak mide rahatsızlığından karaciğer yetmezliğine ve hatta ölüme kadar çok yan etkiyle karşılaşmak mümkündür.  Zehirli mantarların türlerine bağlı olarak mide bulantısından karaciğer yetmezliğine kadar neden olabileceği komplikasyonlar şu şekildedir:

Halüsinasyona neden olan mantarlar

Bazı mantar türlerinde halüsinasyona neden olan toksinler vardır. Bunlar genelde sihirli mantarlar olarak bilinmekte ve halüsinasyonun yanı sıra şu belirtilere neden olabilmektedir:

  • Bilinç kaybı
  • Kaslarda güçsüzlük
  • Heyecanlanma
  • Kalp atış hızında artış
  • Baş ağrısı

Mide-bağırsak sorunlarına neden olan mantarlar

Zehirli mantarların pek çoğu mide ve bağırsaklarda aşağıdaki sorunlara neden olmaktadır:

  • Mide bulantısı
  • Kusma
  • Karın ağrısı
  • İshal

Karaciğer yetmezliği ve ölüme neden olan mantarlar

Zehirli mantarlar arasında ölüme en çok neden olan türün ölüm meleği veya köygöçüren mantarı olduğu söylenebilir. Ölüm meleği mantarında belirtiler genelde mantar tüketildikten 6 ila 24 saat sonra ortaya çıkmaktadır:

  • Mide bulantısı
  • Karın ağrısı
  • Kusma
  • İshal

Ölüm meleği gibi bazı zehirli mantarlarda bulunan toksinler karaciğer ve böbreklere geri dönüşü olmayan zararlar verebilir ve 48 saat içinde ölüme neden olabilir.