Sinek mantarı ya da Amanita muscaria, halüsinojen etkileriyle bilinen zehirli bir mantardır. Parlak kırmızı şapkasının üzerine beyaz noktalar şeklinde siğiller bulunan bu mantarın hoş bir görünümü olmakla birlikte zehirli bir mantardır. Şapkasındaki beyazlıklar genellikle mantar gençken üzerindeki beyaz örtünün yağmurla yıkandıktan sonra geriye kalan parçalarıdır. Sinek mantarı, genelde hafif topraklı ormanlık alanlarda yetişmektedir.
Sinek Mantarı (Amanita Muscaria) Özellikleri
Taksonomi: Carl Linnaeus, 1753’te yayınlanan Species Plantarum adlı eserinin ikinci cildinde bu mantarı Agaricus muscarius olarak adlandırmıştır. Christiaan Hendrik Persoon bu mantarı 1783’te Amanita cinsine aktarmıştır.
Etimoloji: Bu mantarın sinek mantarı olarak adlandırılmasının nedeni, zamanında böcek ilacı olarak kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Sinek mantarının şapkası, bazı Avrupa ülkelerinde ufalanmış ve evdeki sinekleri çekmek için süt dolu kapların içerisine konmuştur. Bu sayede sineklerin içerisinde mantar bulunan sütü içmeleri sağlanmıştır. Sütü içen sinekler bayılmış ve ölmüşlerdir.
Mantarın adında bulunan “muscaria”, Latince sinek anlamına gelen “muşça” kelimesinden gelmektedir.
Ekoloji: Çam ve ladin başta olmak üzere kozalaklı ağaçlar ve bazı sert ağaçlarla mikorizal olarak yaşar. Yaz ve sonbahar aylarında yetişir.
Şapka: 7-21 cm çapındadır. Başlarda oval veya yuvarlaktır. Sonra dışbükey ila düz olur. Üzerinde küçük, pamuksu beyazımsı siğiller vardır. Siğillerin altında kel ve biraz yapışkan, turuncumsu ila kırmızımsıdır. Kenarları olgunlukta yaklaşık 1 cm kadar çizgili olabilir.
Lameller: Saptan ayrı ya da sapa yakındır. Yakın ve kalabalıktır. Kısa lameller sık ve beyazdır.
Sap: 7-18 cm uzunluğunda ve 2-3,5 cm kalınlığındadır. Şişkin bir tabanın üzerinde yer alır. Keldir ya da biraz tüylüdür. Beyazdır. Etek benzeri bir yüzüğü vardır.
Eti: Beyazdır. Kesildiğinde değişmez.
Kokusu: Belirgin bir kokusu yoktur.
Spor rengi: Beyazdır.
Benzerleri: Amanita Rubescens, kesildiğinde pembemsi şekilde kızarır. Çizgili bir yüzüğe sahiptir. Çiğ olarak toksik olsa da pişirildiğinde tüketilebilir.
Amanita excelsa, Amanita rubescens’e yakındır ve ona oldukça benzemektedir. Ancak kesildiğinde kızarmaz. Genelde toksik olarak kabul edilmemekle birlikte tüketilmesi tavsiye edilmez.
Amanita pantherina, daha koyu kahverengi bir şapkaya sahiptir ve sinek mantarı ile yakından ilişkilidir. Sinek mantarı ile aynı toksinleri içermekle birlikte bu toksinlerin miktarı genelde daha fazladır.
Amanita gemmata, Amanita pantherina ve sinek mantarı ile yakından ilişkili olmakla birlikte sarımsı bir renge sahiptir. Bu mantarın diğerleriyle aynı toksinleri içerebileceği düşünülmektedir. Bazı uzmanlar Agaricus gemmata’nın çok zehirli olduğunu söylediği için bu mantardan kaçınmak faydalı olacaktır.
Yenilebilirlik ve toksisite: Sinek mantarı, psikoaktif kimyasal bileşenler olan musimol ve ibotenik asidin yanı sıra muskazon ve muskarini içerebilir. Bu mantarın içerdiği psikoaktif bileşenler toksin olduğu için zehirli bir mantardır. Kurutulmuş sinek mantarı tüketmek uyuşukluk, mide bulantısı, terleme, görüşte bozukluk ve baş dönmesi gibi çeşitli belirtilere neden olabilir. Bunlar kişiden kişiye değişiklik göstermenin yanı sıra tüketilen miktara ve mantarda bulunan toksinlerin gücüne göre de değişiklik gösterir.
Sinek mantarının keyif verici bir madde olarak kullanılmasının, bu mantar nedeniyle gerçekleşmiş olan ölümlere neden olmuş olabileceği düşünülmektedir. Sinek mantarı, özellikle çiğ yedildiğinde ciddi ve şiddetli mide rahatsızlıklarına neden olabileceği için tüketilmemelidir.
