Sakallı mantar ya da Amanita ovidea, Amanitaceae ailesinde yer alan Amanita cinsine ait bir mantardır. Üzerinde genelde krem rengi izler bulunan bu mantar büyük ve beyaz renkli bir türdür. Şapkası pürüzsüz ve ipeksidir ve gençken yarım küre şeklindedir. Ancak olgunlaştıkça dışbükey ila kalkan şekli alabilir.
Sakallı mantar, Avrupa’ya özgüdür ve Akdeniz bölgesindeki dağların yanı sıra ovalarda da görülmektedir. Bu büyük mantar, yaygın olarak görüldüğü Akdeniz ülkelerinde oldukça değerli bir mantardır. Genelde bütün olarak ya da dana biftek dahil olmak üzere et yemekleriyle birlikte dilimlenerek servis edilmektedir.
Sakallı Mantar (Amanita Ovidea) Özellikleri
Taksonomi: İlk olarak 1788’de Fransız botanikçi-mikolog Jean Baptiste Francois (Pierre) Bulliard tarafından tanımlanmış ve Agaricus ovoideus adını almıştır. 1872’de ise Lucien Quélet tarafından Amanita ovoidea olarak yeniden adlandırılmış ve bugünkü Amanita cinsine aktarılmıştır.
Etimoloji: “Ovoidea” sıfatı, mantarın gençken yumurta şeklinde sahip olduğu gövdesini nitelemektedir. Bu sıfat, “yumurta şeklinde” anlamına gelmektedir.
Ekoloji: Sakallı mantar, çam ağaçlarının yanı sıra yaprak döken ve yaprak dökmeyen meşe ağaçlarıyla mikorizal olarak simbiyotik bir ilişki içerisindedir. İğne yapraklı ormanlarda, kıyı bölgelerinde, dağlarda, yol kenarlarında ve çimenlik alanlarda bulunan bu mantar kireçli, kumlu ve alkali topraklarda yetişir. Genelde sonbahar aylarında görülmekle birlikte bazı ülkelerde kış aylarında da görülebilir.
Şapka: Çapı 8 ila 25 cm’dir. Şapka, yarım küre şeklini almadan önce uzun bir süre kapalıdır ve olgunlaştığında geniş bir dışbükey halini alır. Nadir olarak tamamen düzleşir. Beyaz veya krem rengidir ve pürüzsüzdür. Ancak örtü kalıntıları olabilir. Şapkanın eti beyazdır.
Lameller: Beyazdır, serbesttir ve kalabalıktır. Bazen çok yaşlandığında pembemsi bir renk alır.
Sap: 8 ila 15 cm boyunda ve genelde 2 cm çapındadır. Beyazdır ve beyaz pullarla kaplıdır. Sapın yukarı kısmında bulunan yüzük genelde kısa ömürlüdür. Sapın etki beyazdır ve kesildiğinde ya da oksijene maruz kaldığında değişmez.
Eti: Beyazdır. Kesildiğinde rengi değişmez.
Kokusu: Olgunlaştığında hafif tatlı bir kokusu vardır.
Spor rengi: Beyazdır.
Benzerleri: Amanita citrina var. alba ile benzerdir. Ancak bu türün şapkasında yumuşak parçacıklar vardır. Hafif tatlı bir koku yerine taze patates gibi keskin bir kokusu vardır.
Amanita virosa da bu türe benzemekle birlikte daha uzun ve daha incedir. Ayrıca örtü parçaları yoktur ve genelde sakallı mantarın yetişmediği yerlerde görülür.
Yenilebilirlik ve toksisite: Sakallı mantar, yaygın olarak görüldüğü Akdeniz ülkelerinde sıkça tüketilse de dana biftek gibi et yemeklerinin yanında bu mantarın yerine Morel ve Chanterelle tüketmeniz daha iyi olabilir. Bu mantarlar, yenilebilir oldukları kesin olarak bilindiğinden dolayı daha güvenilirdir. Son yıllarda sakallı mantar ile ilgili bazı zehirlenme vakaları bulunduğu için bazı uzmanlar, bu mantarın tüketilmemesini önermektedir.
