Kızaran gelin mantarı veya Amanita rubescens, tabanında çuval benzeri volva veya başka ayırt edici özellikler olmamasıyla diğer mantarlardan ayırt edilebilmektedir. Bu mantarın başlangıçta sarı olan, ancak olgunlaştıkça grimsi ila ten rengi arasındaki renklerdeki pullara sahip sarımsı-kahverengimsi şapkası vardır. Etinin kesildiğinde pembemsi-kırmızımsı olması nedeniyle “kızaran” sıfatını almıştır.
Kızaran Gelin Mantarı (Amanita Rubescens) Özellikleri
Taksonomi: Bu cins, Christiaan Hendrik Persoon tarafından 1797 yılında isimlendirilmiştir.
Etimoloji: Mantarın ismindeki “rubescens” sıfatı, “kızaran” anlamına gelmektedir. Bu sıfat, mantarın kesildiğinde ya da zarar gördüğünde beyazdan kırmızımsı-pembemsi hale gelen etini tanımlamak için kullanılmıştır.
Ekoloji: Mikorizaldır. Daha çok meşe ağaçlarında görülmekle birlikte diğer kozalaklı ağaçların altında da yetişir. Tek başına, dağınık veya toplu şekilde görülebilir. Yaz ve sonbahar aylarında yetişir.
Şapka: 4-15 cm çapındadır. Dış bükeydir. Geniş dışbükey veya düz hale gelebilir. Kurudur veya hafif yapışkandır. Başlarda sarı olan şapka bir süre sonra pembemsi veya grimsi hale gelir. Üzerinde çok sayıda pul vardır. Kenarları genelde çizgili değildir.
Lameller: Gövdeden bağımsız veya gövdeye hafifçe yapışıktır. Rengi beyaz olabileceği gibi bazen soluk kırmızımsıdır. Lameller birbirine yakın veya kalabalık olabilir. Lameller kısadır ve sayıları çoktur.
Sap: 5-18 cm uzunluğunda, 1-3 cm kalınlığındadır. Sap bazen her yerinde eşit olmakla birlikte bazen tabana doğru hafifçe genişleyebilir. Genelde perde kalıntıları yoktur. Başlarda beyaz olan sap sonradan pembemsi-kırmızımsı bir renk alır. Sap keldir veya ince tüylüdür. Kırılgandır. Üzerinde kalıcı bir yüzüğü vardır.
Eti: Beyazdır. Kesildiğinde kızarır.
Kokusu: Belirgin bir kokusu yoktur.
Spor rengi: Beyazdır.
Benzerleri: Amanita excelsa ile karıştırılabilir. Amanita excelsa’nın kesildiğinde rengi değişmez. Ancak bazı renkleri kızaran gelin mantarıyla çok fazla benzerlik gösterebilir.
Amanita caesarea, başlığı parlak turuncu, kenarları çizgili ve sarı renkli bir mantardır. Kızaran gelin mantarı, sarı bir sapa sahip olmasa da bu mantarın bazı türlerinde sarı bir yüzük olabileceği için bunları Amanita caesarea ile karıştırmamak önemlidir.
Amanita panthera, beyaz örtü parçaları olan kahverengi bir başlığa sahiptir. Bu mantarı, kesildiğinde etinin kızarmaması ile kızaran gelin mantarından ayırmak mümkündür.
Yenilebilirlik ve toksisite: Bazı yabani türlerin çiğ olarak tüketilmesi güvenli olsa da kızaran gelin mantarının kesinlikle tamamen pişirilerek tüketilmesi gerekir. Aksi halde ciddi zehirlenmelere yol açabilir. Bununla birlikte mantarlar hakkında yeteri kadar deneyimi olmayan kişilerin kızaran gelin mantarını tüketmemeleri daha iyi olacaktır.
