Kanlıca mantarı, Türkiye’de Lactarius salmonicolor, Lactarius deliciosus ve Lactarius deterrimus mantarlarına verilen ortak bir isimdir. Russulaceae ailesinin bir üyesi olan Kanlıca mantarı, yenilebilir bir mantardır. Çam mantarı, Melki mantarı veya çintar gibi isimlerle de bilinen Kanlıca mantarı, sonbahar yağmurlarından sonra özellikle Batı Karadeniz bölgesinde yaygın bir şekilde bulunabilir.
Kanlıca mantarının özelliklerini, faydalarını, nasıl bulabileceğinizi ve nasıl tüketebileceğinizi bu yazıda okuyabilirsiniz.
Kanlıca Mantarı Özellikleri
Kanlıca mantarlarından biri olan Lactarius salmonicolor genelde köknar ağaçlarının kök kısımlarına yakın yerlerde gelişir. Mantarın ismindeki “salmonicolor” sıfatı Latince “somon rengi” anlamına gelmektedir. Ağacın köklerine yakın yerlerden ihtiyacı olan besinleri alan Kanlıca mantarının üst kısmı turuncumsu-kırmızımsı bir renktedir. Ancak yaşlı ve çürüyen örneklerde yeşil noktalar da görülebilir. Mantarın şapkası başlangıçta dışbükeyken sonraları düzensiz bir şekle sahip olur. Şapkanın yüzeyi pürüzsüz ve yapışkandır. Şapkanın alt kısmında bulunan lameller eşit aralıklara sahiptir. Somon rengindeki lameller, mantarın zarar görmesiyle veya kesilmesiyle birlikte kırmızıya döner.
Kanlıca mantarlarından bir diğeri olan Lactarius deliciosus, asidik topraklarda ve kozalaklı ağaçların olduğu yerlerde yetişir. Mantarın ismindeki “deliciosus” sıfatı, “lezzetli” anlamına gelmekte olup mantara ismini veren Carl Linnaeus’un mantarı lezzetli bulmasından dolayı verilmiştir. Mantarın şapkası başlangıçta dışbükeyken sonraları içbükey hale gelir ve turuncu renktedir. Şapkanın çapı 4 ila 14 cm arasında olabilir. Şapka ıslandığında yapışkan hale gelse de genellikle kuru haldedir. Şapkanın alt kısmında bulunan lameller sık ve kalabalıktır. Lamellerin rengi açık turuncu olmakla birlikte kesildiğinde kırmızı-turuncu bir sıvı bırakır ve sonrasında bu sıvı şarap kırmızısına döner.
Kanlıca mantarlarının sonuncusu olan Lactarius deterrimus, ladin ağaçlarının olduğu yerlerde görülen bir mantardır. Mantarın ismindeki “deterrimus” sıfatı Latince “daha aşağı seviyede, daha kötü” anlamına gelmektedir. Bunun nedeni mantarın ağızda acı bir tat bırakması ve diğer Kanlıca mantarlarına göre daha zayıf bir lezzete sahip olmasından kaynaklanmaktadır. 12 cm’ye kadar ulaşan turuncu renkli şapkaya sahip Lactarius deterrimus, olgunlaştıkça üzerinde yeşil lekelere sahip olabilir. Şapka genelde yuvarlak olup yüzeyi pürüzsüzdür. Nemli havalarda yağlı bir görünüme sahip olup kuruduğunda ise hafif parlaktır. Turuncu-kahverengi şapkanın rengi kenarlara doğru gittikçe koyulaşabilir. Şapka, mantar yaşlandıkça ya da soğuğa maruz kaldıktan sonra yeşilimsi olabilir.
Kanlıca Mantarının Faydaları
Kanlıca mantarı, dünyanın her yerinde lezzetli olarak kabul edilen ve ticari değeri olan bir mantardır. Aminoasitler bakımından zengin olan Kanlıca mantarı özellikle bitkisel bazlı protein açısından değerli bir yiyecektir.
Beslenme söz konusu olduğunda besinleri yalnızca açlığı dindiren şeyler olarak görmemek gerekir. Beslenme düzenimizde yer alan yiyeceklerin vücudumuzu gerçek anlamda beslemesi ve iyileştirmesi gerekir. Bunun içinse Kanlıca mantarı gibi besin açısından zengin yiyecekler tercih etmek gerekir.
Kanlıca mantarları özellikle sonbahar aylarında bolca yetişen yabani mantarlardır. Kanlıca mantarları turuncudan kırmızıya ve kahverengiye kadar çeşitli renklerde görülebilir. Kendine özgü bir şapkası bulunan Kanlıca mantarları, sık tüketilen diğer mantar çeşitleri kadar popüler olmasa da sağlığı olumlu yönde etkileyebilecek besinler içermektedir.
Kanlıca mantarının sağlık üzerinde sağladığı faydaların şunlar olduğu düşünülmektedir:
Antioksidan kaynağıdır
Kanlıca mantarının en önemli faydalarından bir tanesi, antioksidan bakımından zengin olmasıdır. Antioksidanlar hücreleri kansere, kalp hastalıklarına ve diyabet gibi kronik hastalıklara yol açabilen serbest radikallere karşı korumaya yardımcı olur. Kanlıca mantarlarında güçlü anti-inflamatuar özelliklere sahip oldukları kanıtlanan polisakkaritler ve polifenoller bulunmaktadır. Bu antioksidanlar vücuttaki inflamasyonu azaltarak kronik hastalıkların engellenmesine ve hatta tedavi edilmesine yardımcı olabilir.
Vitamin ve mineraller bakımından zengindir
Kanlıca mantarlarında antioksidanlara ek olarak çeşitli vitaminler ve mineraller bulunmaktadır. Kanlıca mantarları, vücudun enerji üretmesi ve beyin fonksiyonunun destelenmesi için çok önemli olan B vitamini bakımından zengindir. Bu mantarlar aynı zamanda kalp sağlığını, bağışıklık sistemini ve beyin fonksiyonunu desteklemede önemli rol oynayan potasyum, bakır ve selenyum gibi mineraller de içermektedir. Kalori ve yağ oranı düşük olan Kanlıca mantarı bu yönüyle kilosuna dikkat edenler için de harika bir seçimdir.
Bağışıklık sistemini destekler
Kanlıca mantarının bir diğer faydası, bağışıklık sistemini desteklemesidir. Kanlıca mantarında bulunan bir tür karbonhidrat olan polisakkaritlerin, immünomodülatör etkileri olduğu bilinmektedir. Kanlıca mantarı bu etkileri sayesinde bağışıklık fonksiyonunu düzenlemeye ve bağışıklık sisteminin enfeksiyon ve hastalıklarla mücadelesinde daha etkili olmasına yardımcı olabilir. Polisakkaritler aynı zamanda sindirim sisteminin sağlıklı ve bağışıklık sisteminin güçlü olması için gerekli olan faydalı bağırsak bakterilerinin çoğalmasını sağlar.
Kanser karşıtı etki gösterebilir
Kanlıca mantarı dahil olmak üzere bazı mantarların kanser karşıtı etki gösterip göstermediklerine dair araştırmalar devam etmektedir. Laboratuvar ortamında yapılan bazı araştırmalar Kanlıca mantarında bulunan polisakkaritlerin kanser karşıtı etki gösterebileceğini göstermektedir. Polisakkaritlerin bu etkiyi nasıl gösterdiğine dair araştırmalar devam etmekle birlikte araştırmalardan elde edilen bulgular umut vericidir.
Kanlıca mantarının sağlık üzerindeki faydalarından yararlanmak için mantarı çeşitli şekillerde hazırlayabilirsiniz. Mantarı soğan ve baharatlarla sote olarak hazırlayabileceğiniz gibi fırında ya da ızgarada pişirerek de tüketebilirsiniz. Kanlıca mantarını beslenme düzeninize ekleyerek kronik hastalıkları engelleyebilecek besinleri ve antioksidanları alabilir ve bağışıklık sisteminizi güçlendirebilirsiniz. Ayrıca son derece lezzetli öğünler hazırlayabilirsiniz.
Kanlıca Mantarı Nasıl Bulunur?
Kanlıca mantarları mikorizal, yani ağaçların kökleriyle ilişki kuran mantarlardır. Yalnızca toprakta yetişen bu mantarları ölü kütüklerde ya da ağaçların üzerinde görmek mümkün değildir. Bu mantarlar, kesildiklerinde salgıladıkları akışkan sıvı ile diğer mantar türlerinden ayrılmaktadır. Bazen bu sıvıyı görmek zor olsa da sıvının geldiği yer lameller olduğu için sıvının olup olmadığını şapkanın alt kısmına bakarak kontrol edebilirsiniz.
Kanlıca mantarlarının yetiştiği tek yer kozalaklı ağaçlar olmasa da mantarları bulmak için öncelikle bu bölgelere bakabilirsiniz. Ayrıca yosunlu bölgeleri de kontrol edebilirsiniz. Kanlıca mantarı topraktan çıktığı yerde kaybolup görünmeyebilir. Bununla birlikte turuncu rengi nedeniyle kolayca fark edilebilir.
Kanlıca mantarı genelde gruplar halinde yetişir. Tek başına yetişen Kanlıca mantarları da olmakla birlikte bu mantarların etrafında daha fazlasını görmek de mümkün olacaktır. Mantarları aşırı olmayacak şekilde toplarsanız, ertesi yıl geldiğinizde aynı yerde yenilerinin büyüdüğünü görebilirsiniz.
Kozalaklı ağaçların bol olduğu ormanlık bir bölgedeyseniz, toprakta küçük ila orta boylarda turuncu şapkalı mantarları bulmaya çalışın. Kanlıca mantarı dışında da turuncu şapkalı mantarlar olduğu için topladığınız mantarlardan emin olmak için lamelleri kestiğinizde sıvı gelip gelmediğini mutlaka kontrol edin.
Kanlıca mantarının lezzetli olanlarını bulmak için turuncu ve genç görünen örneklerini toplamalısınız. Yeşillenmiş yaşlı mantarların tadı genelde güzel olmayacaktır. Kanlıca mantarı, böceklerin sevdiği bir yiyecek olduğundan dolayı mantarları toplamadan önce üzerinde böceklerin verdiği bir zarar olup olmadığını gözden geçirin.
Kanlıca Mantarı Nasıl Tüketilir?
Kanlıca mantarını nasıl pişireceğinize karar vermeden önce mantarı temizlemeniz gerekir. Mantarlar doğrudan topraktan alındığı için öncelikle bir fırça ya da nemli bir bez yardımıyla mantarların topraktan arındırılması gerekir. Mantarları suyla yıkamak lezzetini etkileyebileceğinden toprağı arındırmak için suda yıkamayı tercih etmemeniz iyi olacaktır.
Kanlıca mantarını tavada, ızgarada ve fırında pişirerek tüketebilirsiniz. Sote olarak hazırlayacağınız mantarlar için öncelikle bir tavaya yemeklik doğradığınız soğanları ekleyebilir ve zeytinyağında pembeleşene kadar kavurabilirsiniz. Ardından Kanlıca mantarlarını ekleyerek sotelemeye devam edebilirsiniz. Mantarlar piştikten sonra istediğiniz baharatları ekleyerek servis edebilirsiniz.
Kanlıca mantarı, ızgarada pişirildiğinde de oldukça lezzetli olan bir mantardır. Kanlıca mantarını ızgarada pişirmek için mantarların üzerine zeytinyağı ve baharat karışımı sürebilirsiniz. Ardından mantarları ızgaraya dizerek pişirebilirsiniz. Ancak mantar kolay pişen bir yiyecek olduğu için mantarları ızgarada uzun süre tutmamaya özen göstermelisiniz.
Kanlıca mantarını fırında pişirmek içinse mantarları bütün olarak kullanabileceğiniz gibi iri parçalar şeklinde doğrayabilirsiniz. Mantarları yağlayıp baharat ekledikten sonra ise 200 derece fırında pişirmeye başlayabilirsiniz. Mantarların aşırı pişmemesi için fırını 10-15 dakikada bir kontrol etmeyi unutmamalısınız.
