Iskartayak mantarı veya Ampulloclitocybe clavipes, grimsi-kahverengimsi şapkası, beyaz spor baskısı, soğanlı bir sapı bulunan ve kozalaklı ağaçların bulunduğu ormanlarda yetişen bir mantarıdır. Bu mantar, yenilebilir bir tür olmakla birlikte içinde alkolle tüketildiğinde zehirli hale gelebilen toksinler bulunmaktadır.
Iskartayak Mantarı (Ampulloclitocybe Clavipes) Özellikleri
Taksonomi: 1801’de Christiaan Hendrick Persoon tarafından ilk kez tanımlandığında Agaricus clavipes adı verilmiştir. Sonrasında Alman mikolog Paul Kummer, bu mantarı beyaz sporlu Clitocybe cinsine aktarmıştır ve yakın zamana kadar Clitocybe clavipes olarak isimlendirmiştir. 2002 yılına gelindiğinde ise DNA analizi yapılmış ve günümüzde kabul gören bilimsel adı olan Ampulloclitocybe clavipes’i almıştır.
Etimoloji: Ampulloclitocybe cinsinin adında geçen ampula-, şişeye benzer bir boşluğa sahip olmasına atıfta bulunurken -clitocybe ise “başı eğimli” anlamına gelmektedir. Bu mantarın genelde şişe şeklinde taban kısmı vardır ve tamamen olgunlaştıklarında şapkalarının merkezi kenardan içeri doğru eğimli hale gelmektedir. Mantarın isminde yer alan “clavipes” sıfatı ise Latincedir ve “sopa şeklinde ayaklı” anlamına gelmektedir.
Ekoloji: Bazı uzmanlar saprobik olduğunu söylemekle birlikte bazıları ise mikorizal olduğunu söylemektedir. Tek başına, dağınık veya topluca yetişir. Genelde kozalaklı ağaçların altında görülmekle birlikte sert ağaçların olduğu yerlerde de görülebilir.
Şapka: 2-10 cm çapındadır. Başlangıçta düz olmakla birlikte sonradan merkez kısmı basık veya kenarları hafifçe kalkık hale gelir. Pürüzsüzdür veya merkez kısmı hafifçe pürüzlüdür. Keldir. Islak veya kuru olabilir. Grimsi-kahverengimsi renktedir. Olgunlaştıkça genelde merkez kısmı daha koyu ve kenarları daha açık kalır.
Lameller: Saptan aşağı doğru inen bir yapıdadır. Lameller sapa yakındır veya hafif uzaktır.
Sap: 2,5-5 cm yüksekliğindedir. Taban kalınlığı 1-3 cm arasındadır. Taban kısmı genelde soğan şeklinde olmakla birlikte olgunlaştıkça sapın her yeri eşit kalınlıkta olabilir. Kel veya çok az tüylü olabilir.
Eti: Beyazdır. Kesildiğinde değişmez. Ayırt edici bir tadı yoktur.
Kokusu: Kokusu meyvemsi olabileceği gibi ayırt edici olmayabilir.
Spor baskısı: Beyazdır.
Benzerleri: Infundibulicybe geotropa’nın sapının taban kısmı sert bir ete sahiptir ve mantarın acı bademe benzer hafif bir kokusu vardır.
Clitocybe nebularis’in soğan şeklinde sapı, derin solungaçları ve genel olarak daha koyu bir rengi vardır.
Ampulloclitocybe avellaneialba’nın daha büyük ve daha koyu renkli bir şapkası ve beyaz lamelleri vardır.
Yenilebilirlik ve toksisite: Yenilebilir bir mantar olduğu söylenmekle birlikte alkolle tüketildiğinde zehirli olabilir. Bu nedenle yenilebilir bir mantar türü olarak kabul edilmemelidir.
