Bolbitius titubans ya da gübre mantarı, yoğun otlakların ve yol kenarlarının olduğu yerlerde bulunan bir mantardır. Boyutu ve yapısı oldukça farklı şekillerde bulunabilen gübre mantarının genç örnekleri sarı renklidir ve yumurta şeklindedir. Ancak gübre mantarı kısa ömürlü olduğu için bu rengini ve şeklini kısa bir süre içinde kaybetmeye başlar. Zamanla rengi solan ve dışbükey hale gelen mantar en sonunda neredeyse düz hale gelir. Gübre mantarına ismini almasına neden olacak şekilde yoğun gübreli toprakta rastlanmaktadır. Bununla birlikte bazen daha az miktarda azot içeren çimenli bölgelerde de gübre mantarına rastlanabilir.
Gübre Mantarı (Bolbitius Titubans) Özellikleri
Taksonomi: Mantara Agaricus titubans bilimsel adını 1789 yılında veren Fransız mikolog Jean Baptiste Francois Pierre Bulliard olmuştur. 1838’de mantar yeniden isimlendirilmiş ve İsveçli mikolog Elias Magnus Fries tarafından Bolbitius titubans ismi verilmiştir.
Mantarın eşanlamlıları arasında Agaricus fragilis L., Agaricus equestris Bolton, Agaricus titubans Bull., Agaricus flavidus Bolton, Agaricus boltonii Pers., Agaricus vitellinus Pers., Prunus boltonii (Pers.) Gray, Prunulus titubans (Bull.) Gray, Bolbitius yer alır. boltonii (Pers.) Fr., Bolbitius fragilis (L.) Fr., Bolbitius titubans (Bull.) Fr., Bolbitius vitellinus (Pers.) Fr., Bolbitius flavidus (Bolton) Massee, Bolbitius vitellinus var. fragilis (L.) M.M. Moser ex Bon & Courtec. ve Bolbitius vitellinus var. titubans (Bull.) Bon & Courtec bulunmaktadır.
Etimoloji: Mantarın cinsini ifade eden “Bolbitus”, inek gübresi anlamına gelmektedir. Mantarın sıfatı olan “titubans” ise sallanmak veya titremek anlamına gelmektedir. Gübre mantarının sallanma veya titreme eğilimi olduğu için bu sıfatı aldığı söylenebilir.
Ekoloji: Saprobiktir. Tek başına, dağınık şekilde veya toplu halde görülebilir. Gübrelerin üzerinde veya çimenlerde büyür. Yaz ve sonbahar aylarında görülür.
Şapka: 1,5-5 cm arasındadır. Gençken yumurta şeklindeyken olgunlaştığında dışbükey hale gelip en sonunda düz bir şekil alır. Sarı veya yeşilimsi-sarımsı renktedir. Sonradan grimsi bir renk alır. Genç örneklerde bazen beyazımsı kenarlar vardır. Şapkanın kenarındaki bu beyaz kısımlar örtü parçaları değil, sap ve şapkanın temas etmiş olmasıyla meydana gelen parçalardır.
Lameller: Gövdeden bağımsız veya yapışıktır. Kırılgan ve yumuşaktır. Beyazımsı veya soluk sarımsıdır. Zamanla tarçın rengi olur. Yağışlı havalarda yapışkan bir kıvam alır.
Sap: 3-12 cm uzunluğundadır. Yaklaşık 1 cm çapımdadır. Tepeden aşağı eşittir ve hafifçe sivrilir. Kırılgandır. Üzerinde ince pullar veya tüyler vardır. En üst kısmı sarı olmakla birlikte kendisi beyazdır.
Eti: Ayırt edici bir tadı yoktur. Sarımsıdır.
Kokusu: Ayırt edici bir kokusu yoktur.
Spor baskısı: Paslı kahverengidir.
Benzerleri: Hygrocybe mantarı, gübre mantarı gibi küçük ve parlak şapkaya sahiptir. Bu mantarın halka bulunmayan bir sapı bulunmaktadır. Bazı Hygrocybe mantarları sarı olsa da diğer çeşitler farklı renklerde olabilir. Hygrocybe mantarlarının rengi olgunlaştıkça solmak yerine parlak rengini korumaya devam eder. Gübre mantarından bir diğer farkları sporlarının paslı kahverengi değil, beyaz olmasıdır.
Pluteus chrysophaeus da gübre mantarına benzeyebilmektedir. Ancak gübre mantarına göre daha uzun ömürlüdür. Çimen yerine kütük üzerinde yetiştir ve sporları pembedir.
Yenilebilirlik ve toksisite: Yenilebilir bir türdür. Ancak bu mantarları aramak için harcanan zaman ve çaba genelde değmediği için avlanan bir tür değildir. Büyüme dönemi yalnızca birkaç gün olan bu mantarın tadı çok azdır veya hiç yoktur. Şapkası ve sapı kırılgan olan bu mantarı gübrede yetiştiği için yemeden önce yıkamak gerekir. Ancak kırılgan olması nedeniyle mantar yıkandığı zaman zarar görebilir.
