Agrocybe praecox ya da bahar meteliği mantarı, talaş ve kompost zeminlerde ya da bozuk zeminli yerlerde ve kentsel bölgelerde yetişen orta büyüklükte bir mantardır. Şapkası kahverengiden neredeyse beyaza kadar değişkenlik göstermekte ve genelde şapkanın kenarından sarkan parçalara ve gövdesinin üzerinde kırılgan bir yüzük bırakan kısmi bir örtüye sahiptir. En sık ilkbahar ve yaz başlarında görülmekle birlikte diğer mevsimlerde de görülmektedir.
Bahar meteliği mantarıyla benzerlik gösteren pek çok tür vardır ve bu türler fiziksel özellikleriyle her zaman net bir şekilde ayrılmamaktadır. Ancak yayılım ve ekolojik özellikleri ile birbirlerinden ayırt edilebilmektedir. Bahar meteliği mantarı genelde kentsel alanlarda görülen bir mantarken benzerlerinden biri olan olan Agrocybe acericola doğal ormanlık bölgelerde yetişmektedir. Agrocybe dura ise genelde daha soluk bir şapkaya sahiptir ve çimenlik bölgelerde yetişmektedir. Daha ince bir gövdeye sahip olan Agrocybe paludosa’nın ise bataklık bölgelerde yetiştiği bilinmektedir.
Bahar Metelik Mantarının (Agrocybe Praecox) Özellikleri
Taksonomi: Christiaan Hendrik Persoon, 1800 yılında tanımladığında Agaricus praecox adını vermiştir. Şu anki bilimsel ismi Agrocybe praecox ise İsviçreli mikolog Victor Fayod tarafından verilmiştir. Agrocybe praecox’un eşanlamlıları arasında Agaricus praecox, Agaricus togularis, Agaricus gibberosus, Pholiota praecox , Pholiota togularis sensu, Agrocybe gibberosa ve Togaria praecox WG Sm bulunmaktadır.
Etimoloji: Agro-, tarla ya da alan anlamına gelirlen -cybe ise şapka demektir. Praecox sıfatı ise “erken gelişen ya da erken ortaya çıkan” anlamına gelen Latince bir kelimedir.
Ekoloji: Saprobiktir. Odunsu yıkıntılar üzerinde yaşar. Kentsel bölgelerde ve bozuk zeminli yerlerde topluca yetişir. Genelde ilkbahar sonu ve yaz başlarında görülse de ılıman iklimlerde yaz ve sonbahar boyunca ve hatta kışın da görülür. İlk olarak Almanya’da tanımlanmıştır. Avrupa’da ve Kuzey Amerika’da yaygın bir şekilde görülmektedir.
Şapka: 2-9 cm’dir. Başlangıçta dışbükey olan şapka geniş bir çan haline gelir veya neredeyse düz hale gelir. Kurudur. Keldir. Başlangıçta sarı-kahverengi, sonrasında açık kahverengi olup en son neredeyse beyaza dönüşür. Şapka bazen beyazımsı bir örtüye sahiptir.
Lameller: Sapa yakın bir şekilde bağlıdır. Birbirlerine yakın veya sıktır. Kısa sık solungaçlar başta beyazımsı, grimsi ve son olarak kahverengimsi hale gelir. Başlangıçta kısmi bir beyaz örtü ile örtülüdür.
Gövde: 3-12 cm uzunluğunda ve 5-15 mm kalınlığındadır. Hafif şişkin bir tabanı vardır. Kel ya da ince ipeksi fibrilozlara sahiptir. Beyazımsı ila soluk kahverengi arasında bir renge sahiptir. Sporlar olgunlaştığında genelde etek benzeri beyaz bir yüzüğe sahiptir. Yüzük, mantar olgunlaştıkça kaybolabilir.
Spor rengi: Açık-orta kahverengidir.
Eti: Beyazdır. Kesildiğinde rengi değişmez. Yenmeden önce iyice pişirilmesi gerekmektedir.
Kokusu ve tadı: Hafif unsu bir tadı ve kokusu vardır. Belirgin bir tadı olmamakla birlikte yenilebilir olarak kabul edilmektedir.
Benzerleri: Bahar metelik mantarı gibi ilkbaharda ortaya çıkan Agrocybe molesta ya da Agrocybe dura ile benzerlik göstermekle birlikte bu mantar, daha soluk renklidir ve tamamen genişlediğinde genelde çatlayan bir şapkaya sahiptir. Bahar metelik mantarına benzeyen mantar türlerinden bir diğeri olan Agrocybe cylindracea ise kavak ve söğüt kütüklerinde yetişmektedir.
Yenilebilirlik ve toksisite: Bahar metelik mantarı, iyice pişirildiği takdirde yenilebilir bir tür olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte bu mantarın acı bir tada sahip olduğunu ve kalitesiz olduğunu söyleyenler de vardır. Bu mantar, zehirli mantar türleri ile kolayca karıştırılabildiği için yemeklik mantar toplarken Agrocybe türünden kaçınmak iyi olacaktır.
